3 Mayıs '98^[i]

Eskiden de böyleydi de ben mi farkına varmadım, yoksa son yıllarda mı böyle oldu; sizler, sizlere, sizlerin, vb. deniyor. Bizler, bizlere, bizlerin, vb. de deniyor.

Yeter tanışıklık yoksa veya saygı belirtisi olarak tek kişiye "siz" denir Türkçede. Sizler'li konuşanlar böylelikle karşılarındaki toplulukta bulunan kişilerin her birini "siz" denmeye uygun gördüklerini mi bildirmek istiyorlar ve adına konuştukları gerçek veya sözde topluluğu da bu gözle gördükleri için mi "bizler" diyorlar? Siz ve biz sıradan topluluklar için, sizler ve bizler seçkin topluluklar için mi kullanılıyor? Yoksa "sizler" denerek seslenilen topluluktaki kişilerin bir takım kümlere (siz'lere) ayrıldıkları mı belirtiliyor ve adına bizler denerek konuşulan topluluk da bu gözle mi görülüyor? Bu soruların yanıtları olumlu ise neden "onlarlar" kullanılmıyor? Üçüncü topluluklar seçkin veya kümelere ayrılmış olamazlar mı? "Onlarlar" çoğulun çoğulu olarak kulağa batıyor da sizler ve bizler hoş mu geliyor?

Bu sizler ve bizler örneğin İngilizceye veya Almancaya nasıl çevrilebilir? Diyelim ki çevrilebildi. O dilleri konuşanların bu sizler'e ve bizler'e tepkileri nasıl olur?

* * *

Çok iyi anımsıyorum, eskiden yerilesi bir davranış veya düşünce söz konusu iken "Ben yaptım. Ben buldum." diye ben'li konuşmak pek iyi karşılanırdı da, övülesi bir davranış veya bir düşünce söz konusu iken hoş karşılanmayıp, biz'li konuşmak alçakgönüllüce, dolayısıyla uygun sayılıp salık verilirdi. Belli ki böylece bireylik dil aracılığı ile (de) ezilip silinmek istenirdi. Bu tutum bugün de sürdürülüyor olabilir.

Yalnız kendi adına konuşan birinin biz'li konuşması, söylediklerini paylaşan veya paylaşmış başkaları da olduğunu sandırıp dinleyenleri yanıltabilir. Dahası, yalnız kendi adına konuşan biri biz'li konuşursa yalan söylemiş olur. Demek ki bizler'li konuşmak, pekiştirilmiş yalan söylemek de olabilir.

ⁱ Ragıp Gelencik, "Dil Günlüğü", Evrensel Kültür (dergi), sayı 88, Nisan 1999, s. 55.